Američki predsednik, Džo Bajden, najavio je 25. januara da će Sjedinjene Države Ukrajini obezbediti trideset jedan tenk M1 Abrams.
Najava je usledila nakon mesec dana spekulacija o tome koje će nacije, ako ih uopšte ima, obezbediti teška oklopna vozila Ukrajini, a usledila je nakon vesti da Nemačka ne samo što će Ukrajini obezbediti neke od svojih tenkova Leopard 2, već će i drugim zemljama dozvoliti da ih ponude Kijevu.
To znači da Ukrajina ne dobija samo tenkove, već i gomilu oklopnih vozila, onih koja su napravljena da rade timski, mada predviđena za posebne potrebe vezane za snabdevanje. Jedna od osnovnih razlika između Abramsa i drugih tenkova, uključujući, ali ne ograničavajući se na Leopard 2, jeste što Abrams koristi gasnoturbinski a ne dizel motor. Mada Abrams, prema proizvođaču motora Honeywell, može koristiti dizel, benzin ili brodski dizel kao gorivo, optimizovan je da radi na kerozin.
Američko ministarstvo odbrane, koje održava najsofisticiraniji sistem vojne logistike na svetu, više je nego sposobno da obezbedi specifična goriva za određena borbena vozila. Međutim, nesmetano snabdevanje može biti otežano, a minimizovanje raznolikosti vrsta goriva potrebnih za određene namene, može u velikoj meri olakšati lanac snabdevanja.
Zašto Abrams ima motor s gasnom turbinom?
Pre nego što je M1 Abrams razvijen, u toku je bilo projektovanje gasno-turbinskog motora, koji bi trebalo da pronađe mesto u budućem tenku. Abrams, koji je započeo kao eksperimentalni tenkovski program XM-1, dizajniran je da zameni moćne, ali visoke i glasne tenkove M-60, koje su koristile američke snage tokom Vijetnamskog rata. Kao i u slučaju ostalih američkih tenkova, i on je dizajniran tako da služi u Evropi, u slučaju da se Hladni rat pretvori u “vruć”, kao i da bude sposoban da zaustavi masovno napredovanje tenkova SSSR-a na očekivanim linijama fronta Zapadne Nemačke.
„Gasna turbina je relativno jednostavan motor koji ima petinu pokretnih delova u poređenju s klipnim motorom i minimalan broj dodatne opreme za sam agregat“, napisao je kapetan Dejvid A. Nouk za članak u izdanju Armora iz 1967. godine. Nouk nastavlja da opisuje oblasti u kojima je turbina superiornija od klipnog motora, uključujući rad po hladnom vremenu, maksimalni obrtni moment (posebno obrtni moment pri maloj snazi) i potrošnju ulja. Gasne turbine su inferiorne, napominje on, u prašnjavim sredinama, ekonomičnosti pri transportu manje od polovine tereta i prelasku vodenih površina bez posebne zaštite.
Pored toga, gasne turbine rade tiše, ne proizvode dim i poseduju veću pogonsku snagu u manjem prostoru od klipnog motora. U inicijalnoj seriji Abramsa, ubrzanje od 0 do 32 km/h iznosilo je nešto više od 6 sekundi, uz maksimalnu brzinu od 72 km/h na drumu, odnosno 48 km/h preko terena. Ta maksimalna brzina je donekle umanjena povećanom masom modernog Abramsa. Kao prototip, XM-1 je bio težak 59 tona, dok na terenu, M1 Abrams može težiti 69 i više tona. Ta dodatna masa, koju su između ostalog doneli veći top i bolji oklop, smanjila je maksimalnu brzinu tenka na 68 km/h (na drumu) i smanjila domet bez dopunjavanja goriva za 96 kilometara, na 425.
S vremena na vreme, Sjedinjene Države su istraživale mogućnosti instaliranja dizel motora u Abrams tenkove. To bi omogućilo korišćenje uobičajenog goriva i verovatno lakšu popravku, bez obzira što bi sam motor koristio više pokretnih delova.
Godine 1974. Sjedinjene Države su potpisale Memorandum o razumevanju sa Zapadnom Nemačkom o ulaganju napora da standardizuju svoje tenkovske programe. Ovaj napor je uglavnom podsticao tadašnji američki ministar odbrane, Donald Ramsfeld, koji je apelovao na nov dizajn tenkova Leopard i Abrams, u smislu deljenja zajedničkih karakteristika, uključujući i gasnoturbinski motor. Kako se navodi u izveštaju vladine kancelarije za odgovornost (GAO) iz 1977. godine, dok su SAD možda razmišljale o kupovini tenkova Leopard, Zapadna Nemačka nikada nije bila posvećena kupovini Abramsa za sopstvene snage. Nemogućnost da se turbinski motor instalira u konstrukciju Leoparda u Abramsovom stilu, između ostalih faktora, na kraju je ograničila pokušaj saradnje.
Kao što je utvrđeno u izveštaju GAO-a iz 1991. godine, uprkos jednostavnijem održavanju zbog manjeg broja pokretnih delova u motoru M1 Abrams, operativnost ovih tenkova je zahtevala dvostruko veće troškove popravke, preko tri puta više za rezervne delove i preko tri puta više za gorivo u poređenju M60 tenkom koji su nasleđivali. Uprkos tim troškovima, performanse tenka, kao i njegova ključna uloga u Zalivskom ratu, zadržali su ga kao važan deo američkih oružanih snaga decenijama, a razvoj naslednika je tek nedavno najavljen.
Novije karakteristike, poput nezavisnog pomoćnog motora za napajanje električnih sistema, mogu pomoći u održavanju tenka, kao i novi oklop i senzori.
Na dizajn M1 Abramsa je na kraju uticala i pretnja u vidu sovjetskih tenkova u Evropi, kao i borbeno iskustvo ovih tenkova u arapsko-izraelskom ratu 1973. Kako se mračni rat u Ukrajini nastavlja, lekcije naučene na bojnom polju će pružiti brojne korisne informacije za konstruktore nove generacije tenkova. Ostaje da se vidi da li je gasna turbina ili dizel motor najoptimalnije rešenje u borbenim uslovima, ali kada je u pitanju bitka, najvažnija stvar koju tenk treba da obezbedi je da bude upotrebljiv.
Auto Moto Show
